آيا صدا و سيما محرم  را فراموش کرده؟ يا دچار آسييب هايي شده است که در حال زاويه پيدا کردن با يک رسانه ديني است؟

1.  هر سال چند روز تا محرم مانده، کم کم صدا و سيما با فضاي شهر حال و هواي محرم مي گيرد و با ورود به شب اول کاملا رنگ تلويزيون به رنگ غم ايام محرم در مي آيد و اين تلويزيون و راديو است که مانند يک هئيت عمل مي کند يک هئيت رسانه اي. سخنراني، مداحي، ارتباطات مستقيم با کربلا، جلسات واکاوي وقايع و پيام هاي عاشورا  و…… يک سنگ تمام تمام عيار در رسانه ملي……
اما اين روند زياد طول نمي کشد تنها تا چند روز بعد از عاشورا و ديگر نه از لوگوي عزاداري خبري است، نه برنامه اي و نه فيلمي. دقيقامشکلي که برخي از هئيت هاي مذهبي ما به آن دچارند!

البته بي انصافي نمي کنيم دم پخش اذان ها کمي باز تلويزيون ما را به حال و هواي آن چند روز مي برد اما آن هم کم کم هر چه به آخر محرم نزديک مي شويم فراموش مي شود .

2. در تاکسي نشسته بودم، چندروز پيش راديو روشن بود نمي دانم کدام موج بود اما در حال پخش يک آهنگ شاد بود(بخوانيد خيلي شاد) کمي فکر کردم يادم آمد

تنها چند روز از عاشورا مي گذرد ولي انگار يک دفعه همه چي فراموششان شده …تلويزيون هم گويا دست کمي از برادر صوتي خود ندارد. سوم امام که تمام شد. کم کم رنگ و بوي عزا هم از کل قالب جعبه جادويي رفت، فقط گاهي برخي از شبکه ها…. . اما در برايند کلي رسانه ملي رفتار رادويي را برگزيده و گاهي آنچنان به رويکرد قبل محرم خود بر مي گردد که گويا اصلا در ماه محرم نيستيم. مجموعه تلويزيوني شيدايي که به تازگي شروع خود را از شبکه سه شروع کرده، دقيقا شاهدي بود بر اين رويکرد سيما در قسمتي که روز يکشنبه پخش شد، شاهد سکانس هايي از يک عروسي در آن بوديم. صحنه هايي که سراسر شادي و… درآن موج مي زد و باز کمي فکر کردم که انگار نه انگار در ماه محرميم….

صدا وسيما قرار بود دانشگاه عمومي باشد تا اهالي رسانه بتوانند در آن ارزش هاي انقلاب اسلامي را به مخاطبان ارائه کنند و به مرحله ترغيب و اقناع نيل پيدا کنند. اما بايد ديد تا چه حد رسانه ملي به عنوان يکي از وسايل ارتباطات جمعي ما توانسته به اين سفارش امام عمل کند و مبلغي براي ارزش هاي انقلاب باشد؟

3. کمي فلسفي رسانه اي به موضوع نگاه کنيم؛( يک صغري کبري فلسفي رسانه اي!):

1-رسانه ملي وظيفه دارد فرهنگ ديني را در جامعه احيا کند

2-عاشورا فرهنگي ديني است که جامعه بدان نيازمند است

نتيجه:رسانه وظيفه دارد فرهنگ عاشورا  را در جامعه احيا کند

براي اينکه يک رسانه بتواند در جامعه فرهنگ سازي کند نيازمند يک برنامه ريزي دقيق و مجري متخصص و متعهد براي اجراي آن برنامه است. اينکه چطور مي توان براي مخاطبين در حد يک کشور که داراي عقايد، آداب و رسوم و ذائقه هاي متفاوتي هستند چنين برنامه اي تعريف کرد نيازمند ساعت ها فکر و گفتگو است.
يک رسانه بايد ابتدا اصول و ارزش هاي مردم را شناسايي کند، قالب و تکنيک هاي انتقال پيام را نيز به خوبي بشناسد،کانل انتقال دهنده پيام را نيز با توجه به شرايط ارتباطي با دقت انتخاب کند، پيام را با توجه به مدل ارتباطي آماده سازي کند و سعي کند با کاري ترکيبي در فضاي رسانه اي و مديريتي اقتضايي در هر رسانه در جهت فرهنگ سازي گام بردارد.

ما مي بينيم که رسانه ملي در اهداف خود و سندهاي چشم انداز بدين امر مبادرت دارد و همواره آن را از اهداف خود بيان مي کند و به عنوان رسانه اي ديني وظيفه خود مي داند تا اصول اسلامي و انقلاب ما را از طريق اين پر مخاطب ترين رسانه به بدنه جامعه تزريق کند. اما بايد ديد تا چه حد در اين امر موفق بوده و دچار آسيب ها نشده است.

4. صدا وسيما قرار بود دانشگاه عمومي باشد تا اهالي رسانه بتوانند در آن ارزش هاي انقلاب اسلامي را به مخاطبان ارائه کنند و به مرحله ترغيب و اقناع نيل پيدا کنند. اما بايد ديد تا چه حد رسانه ملي به عنوان يکي از وسايل ارتباطات جمعي ما توانسته به اين سفارش امام عمل کند و مبلغي براي ارزش هاي انقلاب باشد؟

رسانه ملي ما گاهي طوري رفتار مي کنند که گويا ما در عصر تعدد رسانه اي نيستيم و هنوز فضاي ارتباط رسانه اي را  فضايي محدود مي نگرند.

وقتي کانال هاي رسانه ملي را بالا و پايين مي کنيد بدين مورد بر مي خواهيد خورد و مدام اصولي را خواهيد ديد که با ارزش هاي اوليه ما در تناقض است، روندي که در صدا و سيما به نرمي در حال پيشروي است.

اگر بخواهيم به برخي از اين آسيب ها اشاره اي کنيم مي توان به عدم نظارت دقيق بر محتواي برنامه هاي اين رسانه، سينمايي شدن! گريم و پوشش بازيگران، چينش جدول پخش نامناسب به خصوص در ايام مذهبي، تساهل گرايي در برخي امور، عدم رعايت اصول پيام رساني غير مستقيم و مستقيم در جاي مناسب و….

براي رهايي از اين آسيب ها راهي نيست جز نگاهي دوباره به چشم انداز رسانه اي خود و آناليز کردن فضاي رسانه اي کشور و نقاظ قوت و ضعف فرهنگي به همراه تخصص گرايي و برنامه ريزي دقيق ارتباطي

اما ايرادي که ما در اين متن با آن رو به رو هستيم برنامه چيني و جدول پخش نامناسب در ايام مذهبي است.

فقط کافي است در ماه رمضان و يا حتي محرم کنترل گيرنده خود را بر داريد و در يک ساعت از سه کانال شاهد پخش تلاوت قرآن باشيد. و حتي در شبکه اي در همان موقع فيلمي در حال پخش نبينيد يعني اگر کسي در آن ساعت خاص نخواهد و با آمادگي گوش دادن به قران را نداشته باشد يا از اقليت هاي ديني کشور باشد نميتواند يک فيلم را تماشا کند. البته اکنون حدودا اين نقيصه را شبکه نمايش رفع خواهد کرد.

اما علاوه بر اين ما در برنامه چيني هايمان هم دچار مشکل هستيم در چند روز مانده به تاسوعا-عاشورا طوري غرق در ماتم مي شويم که گاهي  آسيب جدول پخش نامناسب در برنامه ها را مي بينيم و بعد از سوم امام گويي ديگر در ماه محرم قرار نداريم و به طور ناگهاني از شمايل قبلي در مي آييم.

آيا اينطور مي توان در ماه محرم که سراسر ماه عزاي اباعبدالله الحسين است و يا حتي در کل سال که بايد معارف ديني به مخاطب عرضه شود تا فرهنگ ديني در جامعه احيا بماند، فرهنگ ديني را با اعتدال رفتاري، زنده نگه داشت يا گاهي آنقدر مخاطب را دلزده مي کنيم که از رسانه به سوي ماهواره پناه مي برد و گاهي او را از فضاي معنوي به ناگاه جدا مي کنيم و نمي گزاريم اثر پيام هاي قبلي در او نهادينه شود.

5. به نظر مي رسد رفتار يک سو بدنه رسانه اي ما در کشور، عدم تخصص گرايي، کميت زدگي و مصلحت گرايي مسئولين و فکر رقابت دير هنگام با رقباي ماهواره اي بدون برنامه ريزي ما را به اين عرصه انداخته است. و براي رهايي از اين آسيب ها راهي نيست جز نگاهي دوباره به چشم انداز رسانه اي خود و آناليز کردن فضاي رسانه اي کشور و نقاظ قوت و ضعف فرهنگي به همراه تخصص گرايي و برنامه ريزي دقيق ارتباطي .

بايد در اداي وظيفه فرهنگ سازي و انجام رسالت اخلاقي در رقابت نفس گير جبهه رسانه اي امپرياليسم و در بازي در جبهه جنگ نرم هر چه سريع تر  و دقيق تر جلو رفت از جمله موارد مورد نياز علاوه بر رعايت نکات مورد اشاره پيام رساني غير مستقيم، جذاب، تکيه بر ارزش ها و اصول و خروج از سليقه گرايي و افراط و تفريط در نيل جامعه به سوي فرهنگ ديني، پرداختن به نشر اصول در کل ايام و با برنامه ريزي و.. مي باشد.

عطاالله باباپور

بخش ارتباطات تبيان