بانویی در صدر علم و ادب
به مناسبت شهادت بانو ” بنت الهدي صدر”
” آمنه ” ملقب به ” بنت الهدي صدر” در اسفند ماه 1316 در شهر کاظمين عراق و در دهه اول ماه محرم الحرام به دنيا آمد. شش ماه پس از تولد پدرش وفات يافت. نسبت پدري اش به امام موسي کاظم (ع) مي رسد. پدر ايشان آيت الله سيد حيدر فرزند آيت الله سيد اسماعيل صدر اصفهاني از مجتهدان نامدار بود که پس از آيت الله ميرزا محمد حسين شيرازي به مقام مرجعيت شيعيان رسيد. مادرش، فرزند آيت الله آل ياسين از روحانيان بزرگ زمان خود بود. رفتار او در دوران کودکي شباهتي به هم سن و سالانش نداشت. مادرش مي گفت: با هم سنهاي خود مشغول بازي نمي شد؛ بلکه هميشه با بزرگتر از خود هم صحبت بود. بنت الهدي با برادرش محمد باقر چهار سال فاصله سني داشت. سرنوشت اين خواهر و برادر از ولادت تا شهادت به هم گره خورده بود.
بنت الهدي صدر خواندن و نوشتن را در خانه از مادرش آموخت و در يازده سالگي به همراه دو برادر بزرگوارش سيد اسماعيل و سيد محمد باقر براي علم آموزي رهسپار نجف اشرف شد و تحصيلات خود را در زمينه فقه، علم حديث، اخلاق، تفسير و سيره نزد محمد باقر دنبال کرد. برادرش وي را با عربي آشنا کرد تا آنجا که در نوجواني توانايي نوشتن شعر نو را پيدا کرد. او علاوه بر اين برجستگيهاي علمي، هنر بافندگي و خياطي را خوب مي دانست و براي برادر زاده هاي خود لباس مي دوخت. دست پخت ايشان هم زبانزد همه بود. بنت الهدي همه امور مربوط به خانواده را انجام مي داد. يک بار خانواده مي خواست منزل را تعويض و خانه ديگري را اجاره کند؛ اما به دليل گراني خانه، از اين کار صرف نظر شد و علويه شهيده، …
انجام تعميرات همت گماشت و اتاق پذيرايي و اتاق نشيمن را شخصا رنگ و نقاشي کرد. بسياري از افراد به خواستگاري ايشان مي آمدند ولي او دست رد بر سينه همه آنها مي زد و مي گفت نمي تواند مسيري را که قبلا با برادرش شروع کرده است رها کند. او معقتد بود ازدواج يک تعهد است و اگر به اين مسيرادامه دهم مي ترسم که به آن پيمان خللي وارد شود. همچنين مي گفت من تنها دختر مادرم هستم و نمي توانم او را تنها بگذارم. بنت الهدي اتاق کوچکي در منزل سيد شهيد داشت. چون او و مادرش به خاطر علاقه اي که به سيد شهيد داشتند با وي زندگي مي کردند همچنين وي مي خواست که در جوار حضرت امير مؤمنان علي (ع) باشد.
فعاليت در عرصه هاي مختلف
او به همراه برادرش در عراق، تحرک عجيبي ايجاد کرد و در زمينه حجاب و پوشش دختران دانشگاهي فعاليت چشمگيري داشت.
جهاد علمي، تربيتي و تبليغي شهيده به صورتهاي گوناگون زير بوده است:
ـ در سال 1344 با نام مستعار ” ا . ح ” به نوشتن مطالب سودمند ديني پرداخت. بنت الهدي با صلاح علم و قلم پرچمدار آموزش اسلامي بانوان در عراق شد. مقاله هاي او در نشريه ” الاضواء” گوشه ديگري از کارهاي علمي ايشان را نشان مي دهد. اين مجله توسط جمعي از علماي نجف اشرف منتشر و فقط مطالب ممتاز در آن درج مي شد.
ـ او از پايه گذاران مدارس دخترانه ” الزهرا” در بغداد، کاظمين، بصره، ديوانيه و حله بود. وي خود سرپرستي مدرسه هاي نجف و کاظمين را بر عهده داشت و طي روزهاي هفته ميان اين دوشهر در آمد وشد بود. هدف او از پي ريزي اين مدارس تربيت دختران مسلمان به شيوه اسلامي بود چرا که در مدارس دولتي عراتق چنين چيزي ديده نمي شد. در اين مدرسه ها افزون بر درسهاي رسمي دروس اعتقادي هم تدريس مي شد. حکومت بعثي عراق در سال 1350 همه مدرسه ها را دولتي کرد و بر پايه بخشنامه اي اين آموزشگاه ها از بنت الهدي گرفته شد. بنت الهدي پس از اين تاريخ بيشتر به نوشتن کتاب و داستان پرداخت.
اين بانوي بزرگوار در فضاي سرکوب حاکم بر عراق در زمان بعثيان و پيش از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران در راستاي گسترش دين راستين اسلام از روش غير مستقيم استفاده کرد و کتابهاي فراواني نوشت. او وارد فضاي داستان نويسي براي دختران جوان و نوجوان شد. داستان هاي وي ريشه در واقعيت هاي جامعه داشت و از قرآن و سنت به شيوه اي روان و شيوا ياري مي گرفت تا شمار بسياري بتوانند از آنها استفاده کنند. کتابهايش در دوران حکومت بعثي ها و صدام در شمار کتابهاي ممنوعه بودند اما مردم با شيفتگي آنها را مي خواندند وهنگامي که نيروهاي امنيتي صدام به خانه ها يورش مي بردند آنها را در باغچه زير خاک يا جاي ديگر پنهان مي کردند.
در روزهاي حج به عنواهن سرپرست کاروان از بغداد يا کاظمين نزديک به 200 بانوي عراقي را براي اين سفر همراهي مي کرد تا فرهنگ بيداري اسلامي را در ميان زنان بگستراند و چون آشنايي خوبي با فتاواي مراجع ديني داشت نياز فقهي هر کس را بر اساس مرجع خويش پاسخ مي گفت. او در بخش احکام فقهي عمومي به عنوان يک رکن به حساب مي آمد و در شناساندن احکام فقهي پناه بسياري از زنان مؤمن بود. ام جعفر همسر شهيد صدر نقل مي کند که يک بار نماز جماعتي به امامت شهيده بنت الهدي اقامه شد و در پايان نماز يکي از خواهران از ام جعفر پرسيد چگونه در نماز به خواهر خودت اقتدا مي کني ؟ ايشان پاسخ داد غير از عدالت چيزي از ايشان نديده ام .
ايشان بسيار ساده پوش و عفيف بود و پيوسته تکرار مي کرد که زيبايي فقط به ظاهر نيست بلکه زيبايي حقيقي زيبايي روح و عقل و ايمان است. يک بار يکي از زنان از او پرسيد آيا شما رنگ سبز را دوست داريد؟ من هميشه مي بينم که شما پيراهنهاي سبز رنگ مي پوشيد. بنت الهدي با لبخند پاسخ داد اين همان پيراهني است که شما قبلا ديده بوديد.
شهادت زينب عصر ما
به دنبال پيروزي انقلاب اسلامي در ايران فرصتي براي آيت الله صدر و خواهرش بنت الهدي پيش آمد تا موجهاي انقلاب اسلامي را در عراق نيز گسترش دهند. در 17 خرداد سال 1358 آيت الله صدر به فرمان صدام دستگير شد. بنت الهدي هنگام دستگيري برادرش جلو آمد و تصميم گرفت تا برادر را همراهي کند اما گماشتگان بعثي اجازه اين کار را ندادند و وي در همان مکان فرياد برآورد و سخنراني شگفت انگيزي ايراد کرد. سپس رو به برادر کرد و گفت من برنمي گردم و مي خواهم مانند حضرت زينب (س) که برادرش حسين (ع) را همراهي کرد همراه تو باشم. پس از انتقال برادر با تکبيرهاي بلند خويش قلب دشمنان را به لرز ه درآورد و فرياد مي زد شما از چه مي ترسيد؟ از يک مشت کتاب و مقاله؟ شما از بيداري مردم مسلمان مي ترسيد ولي بدانيد مردم بيدار شده اند. به دنبال آن به حرم حضرت علي (ع) رفت و شبانه در آنجا سخنراني کرد روزهاي ديگر نيز آنجا مي رفت و سخنراني مي کرد. سرانجام حرکتهاي روشنگرانه بنت الهدي برادر را از زندان آزاد کرد اما ديگر بار در 17 فروردين 1359 حکومت بعثي عراق بنمت الهدي را بازداشت کرد. مأموران به خانه اش آمدند و گفتند مي خواهيم تو را نزد برادرت ببريم . خانم فهميد و گفت مي دانم سپس به داخل آمد و آستينهاي خود را تا مچ سفت بست که اگر او را شکنجه کردند پوشش او محفوظ باشد . ايشان را هم از نجف به بغداد بردند وشب سه شنبه 19 فروردين به شهادت رساندند پيکر پاک ايشان در وادي السلام نجف به خاک سپرده شد پس از آنکه صدام بنت الهدي را به شهادت رساند بعضي به او گفته بودند چرا خواهر صدر را به قتل رساندي او در پاسخ گفته بود من قضيه حسين (ع) را تکرار نمي کنم زينب (س) بعد از برادرش زنده ماند و يزيد و آل اميه را رسوا کرد.
اکنون دهها دبستان، دبيرستان، بيمارستان و ديگر بنيادهاي ايران به نام شهيد بنت الهدي است تا راه آن شهيد هماره در پيش چشم زنان و دختران باشد.
آثار جاودان
از شهيد بنت الهدي نوشته هاي فراواني به يادگار مانده است:” در جست و جوي حقيقت، اي کاش مي دانستم، خاله گمشده ، زن در کنارپيامبر، ديدار در بيمارستان، دوزن و يک مرد، خاطرات سفرحج، شخصيت زن مسلمان، فضيلت پيروز است.” داستانهاي بنت الهدي براي زنان غير مذهبي هم جذابيت داشت زيرا در اين داستان ها در نماي اوليه آن، به طور صريح از تاريخ اسلام با ايمان و تقواي مردان و زنان سخني گفته نشده بلکه صرفا داستان هايي بودند درباره واقعيت هاي روزمره زندگي اجتماعي و مشکلات، موانع، سختي ها و رنج هايي که جامعه در آن غرق شده بود. امام خامنه اي در مورد شخصيت اين بانوي بزرگوار مي فرمايند: در همين زمان ما يک زن جوان شجاع عالم متفکر هنرمندي به نام خانم بنت الهدي خواهر شهيد صدر توانست تاريخي را تحت تأثير خود قرار دهد توانست در عراق مظلوم نقش ايفا کند البته به شهادت هم رسيد عظمت زني مثل بنت الهدي از هيچ يک از مردان شجاع و بزرگ کمترنيست…
اين گونه زن هايي را بايد تربيت کرد و پرورش داد.( 30/7/76)